krzyż na Giewoncie

Wznoszący się na wysokość 1894 m Giewont to niewątpliwie najbardziej rozpoznawalna góra polskich Tatr, między innymi dzięki krzyżowi, który stoi na jej szczycie.

Metalowy krzyż na szczycie Wielkiego Giewontu został zamontowany w sierpniu 1901 roku na pamiątkę 1900. rocznicy urodzin Jezusa. Inicjatywę wysunął ówczesny proboszcz Zakopanego, Kazimierz Kaszelewski. Najpierw jednak trzeba się było przekonać, jak wysoki musi być krzyż, aby było go widać z miasta – z dwóch żerdzi zbito więc krzyż o wysokości 10,5 m, który, jak się okazało, był widoczny z Zakopanego. 

Metalowy obiekt jest nieco wyższy niż ten, który wykorzystano w próbie. Krzyż na Giewoncie ma bowiem wysokość 17,5 m, z czego 2,5 m jest wkopane w skały. Długość ramienia poprzecznego to 5,5 m. Całość składa się z 400 żelaznych elementów o łącznej wadze 1819 kg, które zostały wykonane w krakowskiej fabryce Góreckiego i przewiezione koleją do stolicy Tatr. Elementy konstrukcji wywieziono wozami konnymi na Halę Kondratową, skąd wynoszone były na szczyt na plecach: pracowało przy tym pół tysiąca osób. Krzyż montowało 6 górali i pracownicy Góreckiego pod jego osobistym nadzorem, prace trwały 6 dni. Na skrzyżowaniu ramion umieszczono łaciński napis: Jesu Christo Deo, restitutæ per ipsum salutis MCM (Jezusowi Chrystusowi, Bogu, w 1900. rocznicę przywrócenia przez niego zbawienia). Krzyż został poświęcony 19 sierpnia 1901 roku przez księdza kanonika kanclerza Bandurskiego z Krakowa, a w uroczystej mszy na szczycie uczestniczyło około 300 osób.

Krzyż odnowiono w roku 1975. Wypełniono betonem wyrwę pod krzyżem i wzmocniono skały szczytu, sklejając je. Alpinista Krzysztof Szafrański pomalował konstrukcję krzyża na seledynowo, zabezpieczając ją przed korozją. W 2000 roku zamontowano na krzyżu witraż z Chrystusem miłosiernym i napisem „Jezu ufam Tobie”, natomiast w roku 2009 przeprowadzono kolejną renowację konstrukcji: wzmocniono fundamenty i wymieniono powłokę zabezpieczającą przed korozją.

6 września 2007 krzyż został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego.