PALENICA BIAŁCZAŃSKA
Wysokość: 980 m n.p.m.
Aby rozpocząć wycieczkę na polanie Palenica Białczańska, należy wsiąść pod zakopiańskim dworcem do busa z tabliczką „Morskie Oko”. Kierowcy busów używają tego terminu dla ułatwienia rozeznania mało doświadczonym turystom, którzy chcieliby udać się właśnie nad Morskiego Oko. Tak się składa, że Palenica Białczańska jest punktem startowym dla tej wycieczki, stąd stosuje się tu często właśnie taki skrót myślowy. Nie oznacza to, że busy dojeżdżają pod samo jezioro. Płacąc 15 zł za trwającą 30-35 minut podróż, docieramy do właśnie Palenicy Białczańskiej. Stamtąd, po wykupieniu biletu wstępu do parku narodowego, możemy udać się nad Morskiego Oko. Planując podróż należy pamiętać o powrocie. Busy wracające do Zakopanego kursują mniej więcej do godziny 21:00 w wakacyjne weekendy, a w zimie i w tygodniu znacznie krócej (18:00-19:00). Potem może być problem ze znalezieniem transportu, a odległość do centrum Zakopanego jest naprawdę spora. Palenica Białczańska znajduje się nieopodal dawnego przejścia granicznego na Łysej Polanie i jest też punktem startowym dla wycieczek do Doliny Pięciu Stawów. Zmotoryzowani mogą dojechać tu od strony Zakopanego lub Bukowiny Tatrzańskiej. Pozostawienie samochodu na parkingu kosztuje od 45 złotych za cały dzień i należy wcześniej zarezerwować miejsce na konkretny dzień przez stronę Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Dalsza podróż --> nad Wodogrzmoty Mickiewicza (50 min)
Pierwszy odcinek pokonujemy po asfalcie – do wejścia na zielony szlak prowadzący do Doliny Roztoki mamy 50 min. Na tym odcinku odsłaniają się nam już widoki na Dolinę Białej Wody i rozmaite tatrzańskie szczyty, między innymi Gerlach. Po około 40 minutach drogi w prawo do góry biegnie szlak na Rówień Waksmundzką (czerwony) lub Rusinową Polanę (czerwony i czarny). Następnie mijamy budynek TPN-u (tzw. Dróżnikówkę) i dochodzimy do Wodogrzmotów Mickiewicza.
WODOGRZMOTY MICKIEWICZA
Wysokość: 1099 m n.p.m.
Wodogrzmoty Mickiewicza to zespół trzech większych i kilku mniejszych wodospadów stworzonych przez potok Roztoka, będący dopływem rzeki Białki. Na początku XX wieku nad kaskadami zbudowano charakterystyczny „zakręcający” mostek, z którego turyści mogą podziwiać Pośredni Wodogrzmot oraz nasłuchiwać dźwięków wydawanych przez pozostałe. To właśnie od charakterystycznych grzmotów pochodzi pierwsza część nazwy tego miejsca. Druga nawiązuje oczywiście do naszego słynnego wieszcza, który jednak nigdy w Tatrach nie był. Nazwę nadano w 1891 r. na pamiątkę sprowadzenia prochów Mickiewicza na Wawel. Przy Wodogrzmotach można usiąść, odpocząć i posilić się przy jednym z drewnianych stolików. Jest tu także możliwość skorzystania z toalet typu toi-toi.
Dalsza podróż --> nad Wielką Siklawę (2 h)
Zielonym szlakiem idziemy najpierw ostro pod górę przez las. Przekraczamy potok Roztoka, a po około 30 minutach dochodzimy do szałasu na polanie Nowa Roztoka, skąd po prawiej stronie widać grań Wołoszyna. Podążając szlakiem dochodzimy do rozwidlenia, gdzie po prawej stronie mijamy dolną stację wyciągu towarowego, którym dostarczane jest zaopatrzenie do schroniska w Dolinie Pięciu Stawów. Czarny szlak prowadzi w lewo pod Niżną Kopę - można nim dość bezpośrednio do schroniska nad Przednim Stawem. Jest to zalecany wariant zimowy, kiedy występuje oblodzenie na podejściu koło wodospadu Siklawy. Na wprost wiedzie natomiast szlak zielony.
WIELKA SIKLAWA
Wysokość: 1515 m n.p.m.
Wielka Siklawa to miejsce wyjątkowe. Ma wysokość ok. 65 m i opada dwiema, a czasem trzema strugami, po ryglu skalnym oddzielającej Dolinę Pięciu Stawów od Doliny Roztoki. Rozpryski rozbijającej się o skały wody da się odczuć nawet stojąc w dużej odległości. Czasem pośród rozproszonych kropli powstaje tęcza, co dodatkowo dodaje uroku temu miejscu. Mimo iż wielu turystów się na to decyduje, podchodzenie pod sam wodospad jest bardzo niebezpieczne ze względu na śliską skałę. Lepiej obserwować Siklawę z większej odległości. Wbrew obiegowej opinii nie jest to najwyższy wodospad w Tatrach – dużo wyższa jest np. Ciężka Siklawa na Słowacji (jest z kolei najwyższych wodpospadem w Polsce). Niewątpliwie jednak przez Wielką Siklawę przepływa znacznie więcej wody. Najpotężniejsze strugi występują wiosną w czasie roztopów.
Dalsza podróż --> nad Wielki Staw Polski (15 min)
Krótkim, acz stromym podejściem docieramy na próg Doliny Pięciu Stawów, na wprost Wielkiego Stawu. Nad nami, po prawej stronie, odsłania się widok na grań Buczynowych Turni oraz masyw Wołoszyna.
WIELKI STAW POLSKI
Wysokość: 1665 m n.p.m.
Wielki Staw Polski to najgłębsze jezioro w Tatrach. Jego dno znajduje się na głębokości prawie 80 m (trzecie pod tym względem w Polsce). Trwa spór pomiędzy znawcami tematu o to, które z jezior jest większe – Morskie Oko czy właśnie Wielki Staw. Oficjalne dane mówią, iż to pierwsze, ale należy pamiętać, że pochodzą one jeszcze z okresu dwudziestolecia międzywojennego i mogą być po prostu nieaktualne. Tak czy inaczej, Wielki Staw ma powierzchnię ok. 34 hektarów. Jest on zdecydowanie najokazalszym zbiornikiem w Dolinie Pięciu Stawów oraz pierwszym, który ukazuje się oczom turystów idących od strony Siklawy. Co ciekawe, przy jego brzegu znajduje się najstarszy tatrzański szałas (prawdopodobnie z XVII w.). Znad Wielkiego Stawu jest bardzo blisko do schroniska.
Dalsza podróż --> do rozstajów dróg za Wielkim Stawem Polskim (25 min)
ROZSTAJ DRÓG ZA WIELKIM STAWEM POLSKIM
Wysokość: 1740 m n.p.m.
Znajdujemy się w pobliżu tablicy upamiętniającej śmierć Stanisława Bronikowskiego – pierwszego taternika, który zginął w 1917 roku przy próbie przejścia południowej ściany Zamarłej Turni. Znajduje się tam rozejście szlaków. Niebieski, łączący Zawrat ze schroniskiem w Dolinie Pięciu Stawów, krzyżuje się tu z żółtym, który z jednej strony wiedzie na Szpiglasową Przełęcz i Szpiglasowy Wierch (idąc od schroniska w lewo), z drugiej zaś prowadzi na Kozią Przełęcz (w prawo).
Dalsza podróż --> na Szpiglasową Przełęcz (1 h 45 min)
Początkowo idziemy po płaskim terenie, mijamy strumyk, który latem może być dość szeroki. W tym rejonie często można spotkać świstaki. Podczas dosyć męczącego podejścia możemy podziwiać Wielki Staw i Orlą Perć. Po chwilowym marszu przez płaski teren rozpoczynamy kolejne podejście zakosami po kamiennych stopniach. Znajdują się tam łańcuchy, które ułatwiają przejście wąską ścieżką przez skalny żleb. Następnie dochodzimy po spadzistych płytach pod skalną ścianę. Wspinamy się po skalnych progach na wąską półkę, a następnie maszerujemy po wygodnej ścieżce pod górę, aż osiągamy Szpiglasową Przełęcz.
SZPIGLASOWA PRZEŁĘCZ
Wysokość: 2110 m n.p.m.
Szpiglasowa Przełęcz to kultowe miejsce oddzielające od siebie otoczenie Doliny Pięciu Stawów i Morskiego Oka. Zlokalizowana jest w bocznej grani Szpiglasowego Wierchu i oddziela go od Miedzianego. Dawniej z tego powodu była nazywana Miedzianą Przełęczą lub Przełęczą w Miedzianem. Przejście przez Szpiglasową znane było od bardzo dawna i często używane zwłaszcza od połowy XIX wieku. W 1902 r. wyznakowano tu szlak, który potem (w 1937 r.) na odcinku od Morskiego Oka przerobiony został na tzw. "Ceprostradę", czyli ścieżkę pochodzącą szerokimi zakosami do góry. Dziś szlak stanowi drugie (obok przejścia przez Świstówkę Roztocką) połączenie pomiędzy Doliną Pięciu Stawów a rejonem Morskiego Oka.
Dalsza podróż --> na Szpiglasowy Wierch (15 min)
Początkowo sypka ścieżka prowadzi zakosami, następnie zaś przechodzimy przez wąskie siodełko. Uwaga na przepaście! Ostatni etap to wspinaczka po skalnych blokach na szczyt.
SZPIGLASOWY WIERCH
Wysokość: 2172 n.p.m.
Szpiglasowy Wierch to wznoszący się na wysokość 2172 m bardzo popularny szczyt, położony na głównej grani Tatr i stanowiący kulminacyjny punkt tzw. Liptowskich Murów, czyli odcinka pomiędzy Wrotami Chałubińskiego a Gładką Przełęczą. Góruje nad dolinami: Pięciu Stawów, Ciemnosmreczyńską i za Mnichem. Swoją nazwę – podobnie jak sąsiadująca z nim przełęcz – zawdzięcza wydobywanym tu niegdyś złożom antymonitu, który w języku niemieckim nosi nazwę „Spießglas”. Dawniej góra ta była nazywana także Grubym Wierchem, co upamiętnia – zachowana do dziś – słowacka nazwa „Hrubý štít”. Ze Szpiglasowej Przełęczy na wierch prowadzi znakowany trójkątami wariant żółtego szlaku. Wedle pierwotnych przedwojennych planów wytrasowana miała zostać droga znad Morskiego Oka przez Szpiglasowy Wierch, Liptowskie Mury i Świnicę, aż do górnej stacji nowo wybudowanej kolei linowej na Kasprowym Wierch. Sugerowany przebieg trasy wywoływał pogardę w środowiskach taternickich, przez co projekt zyskał prześmiewczą nazwę „Ceprostrady”. Ostatecznie planom budowy sprzeciwiły się władze czechosłowackie, z którymi Polska pozostawała wówczas w trudnych relacjach. W efekcie tego oznakowano tylko pierwszy – w całości polski – fragment trasy. Kończy się na Szpiglasowym Wierchu i należy stąd zawrócić na przełęcz, skąd można zejść do Doliny Pięciu Stawów lub nad Morskie Oko. Wędrowanie granią Liptowskich Murów jest nielegalne.
Dalsza podróż --> na Szpiglasową Przełęcz (10 min) i do Dolinki za Mnichem (50 min)
Schodząc z przełęczy kretą drogą mijamy Miedziane Kotły, po czym wchodzimy do Dolinki za Mnichem.
DOLINKA ZA MNICHEM
Wysokość: 1788 m n.p.m.
Dolinka za Mnichem to rozbudzające wyobraźnię skalne pustkowie, wcięte pomiędzy Mnicha, Cubrynę i Szpiglasowy Wierch. Księżycowy krajobraz jest efektem ruchów tektonicznych w czasie ostatniego zlodowacenia. U progu dolinki znajduje się rozstaje szlaków, prowadzących tu od Morskiego Oka. Można stąd udać się tzw. „Ceprostradą” na Szpiglasową Przełęcz (szlak żółty) lub – przez środek doliny – na Wrota Chałubińskiego (szlak czerwony). W pobliżu leży okresowo zanikający Staw Staszica. Dolinka jest także punktem wypadowym dla taterników, atakujących Mnicha różnymi drogami. Często można ich tu spotkać, gdyż szczyt ten cieszy się ogromną popularnością w środowisku wspinaczkowym. W dolinie leży także Zadni Mnichowy Stawek – najwyżej położony zbiornik wodny w Polsce (2072 m n.p.m.).
Dalsza podróż --> do Schroniska nad Morskim Okiem (1 h 10 min)
Przed nami pojawiają się widoki na Mięguszowieckie Szczyty i Cubrynę. Powoli wchodzimu w niewielki las, przez który docieramy do schroniska nad Morskim Okiem.
SCHRONISKO NAD MORSKIM OKIEM
Wysokość: 1410 m n.p.m.
Schronisko PTTK nad Morskim Okiem oferuje noclegi w dwóch osobnych budynkach. Pierwszy z nich został wzniesiony przez Towarzystwo Tatrzańskie w 1874 r. Po rozbudowie mógł pomieścić 50 osób. Cieszył się znaczną popularnością do momentu, gdy doszczętnie spłonął w 1898 r. Prace remontowe rozpoczęto ponownie w 1907 r., a po roku schronisko oddano do użytku. Budynek ten funkcjonuje do dziś jako Nowe Schronisko. W okresie budowy w celu nocowania turystów wykorzystywano wozownię, stanowiącą dzisiejsze Stare Schronisko.
Podczas II wojny światowej budynek wykorzystywany był przez niemiecki oddział straży granicznej. W latach 1945-1980 schronisko prowadzone było przez Wandę i Czesława Łapińskich. Od tej pory historia budynku nieodłącznie związana jest z tym nazwiskiem – dziś kierowaniem schroniska zajmuje się Maria Łapińska, wraz z synem i córką. Od 1976 r., kiedy schronisko nad Morskim Okiem uznano za zabytek, budynek jest chroniony prawnie.
Schronisko, zarówno w starej, jak i nowej części dysponuje pełnym węzłem sanitarnym, dostępnym przez całą dobę. W Nowym Schronisku znajduje się 36 miejsc noclegowych w pokojach 3-6 osobowych. W zależności od pory roku, cena noclegu wynosi 90 - 100 zł (opłata klimatyczna 2 zł za dobę). Wrzątek dostępny jest przez cały czas. Turyści mogą korzystać ze wspólnej łazienki i suszarki do butów i odzieży. Znajduje się tu również przechowalnia bagażu i tablica informacyjna TOPR z prognozą pogody i aktualnymi warunkami w górach. Do dyspozycji turystów pozostaje bufet (czynny w godzinach 7:00-21:00) oraz sklepik, w którym istnieje możliwość zakupu słodyczy, podstawowego wyposażenia turystycznego, pamiątek i literatury górskiej. Turyści mogą skorzystać również z wypożyczalni sprzętu zimowego i lawinowego. Cisza nocna trwa od 22:00 do 6:00.
Stare Schronisko dysponuje 43 miejscami noclegowymi, w trzech wieloosobowych salach (należy mieć ze sobą śpiwór). Cena noclegu 60 zł (plus opłata klimatyczna). Można tu skorzystać z kuchni turystycznej, w której wrzątek dostępny jest przez całą dobę. Recepcja znajduje się w Nowym Schronisku.
Rezerwacji należy dokonywać telefonicznie z dużym wyprzedzeniem. Płatność możliwa tylko gotówką, ale można skorzystać z bankomatu na terenie schroniska. Wymagane jest wcześniejsze wpłacenie zaliczki, która w przypadku rezygnacji (do dwóch tygodni przed terminem) jest zwracana. Nocleg zastępczy (tj. na podłodze) jest udzielany jedynie w przypadku braku miejsc, w cenie najtańszego noclegu. Schronisko honoruje zniżki: PTTK, Alpenverein, HDK (ważna legitymacja) i Karta Dużej Rodziny.
Dalsza podróż --> na Polanę Włosienica (20 min)
POLANA WŁOSIENICA
Wysokość: 1315 m n.p.m.
Włosienica to charakterystyczna polana położona w końcowej fazie drogi do Morskiego Oka. W latach 70. ubiegłego stulecia na polanie wybudowano parking. Odkąd wycofano stąd ruch kołowy plac służy jako postój dla fasiągów. W pobliżu znajduje się pawilon gastronomiczny, w którym można się posilić i odpocząć. Stary bruk z parkingu na Włosienicy (zerwany w 2003 r.), aktualnie znajduje się przy schronisku nad Morskim Okiem.
Dalsza podróż --> nad Wodogrzmoty Mickiewicza (40 min) i na Palenicę Białczańską (40 min)
