Wychłodzenie i hipotermia organizmu

Im niższa temperatura otoczenia i dłuższy czas przebywania w mroźnych warunkach, tym większe prawdopodobieństwo, że dana osoba ulegnie wychłodzeniu, które w swoich kolejnych etapach może nieść katastrofalne skutki.

Wychłodzenie organizmu w górach

Wychłodzenie organizmu i odmrożenia, co może wydawać się nieco szokujące, zdarzają się również w temperaturze powyżej 0 st. Oczywiście zależy to od wielu czynników, takich jak stan danej osoby (np. wyczerpanie, schorzenia towarzyszące, przyjmowanie leków antydepresyjnych i uspokajających, niedożywienie, nadmierne spożycie alkoholu), wilgotność powietrza, nasilenie wiatru, nieadekwatny do temperatury ubiór, a także wiek (osoby starsze i dzieci gorzej znoszą dłuższe przebywanie w niskich temperaturach). Bardzo istotnym czynnikiem jest czas przebywania na chłodzie i to, czy dana osoba porusza się, czy pozostaje w bezruchu. Gdy dochodzi do zbyt szybkiego ochłodzenia organizmu w stosunku do zdolności wytwarzania ciepła i temperatura ciała spada poniżej 35 st., mówimy o hipotermii.

Generalnie wyróżnia się trzy następujące po sobie stadia wychłodzenia. Pierwsze z nich nazywane jest okresem obronnym; temperatura ciała wynosi wówczas około 36-34 st. U osoby wychłodzonej do pierwszego stadium występują silne dreszcze, sinienie warg, przyspieszone tętno i oddech, a także „gęsia skórka”. Przy lekkich objawach (zimne ręce, stopy, niepokój, lekkie zawroty głowy, osłabienie mięśni) osoba w pierwszym stadium wychłodzenia wciąż jest w stanie sobie samodzielnie poradzić.

Głębsze fazy hipotermii

O drugim stopniu wychłodzenia mówimy, kiedy temperatura ciała danej osoby wynosi około 34-27 st. Należy być czujnym obserwatorem, by nie przeoczyć coraz groźniejszych, choć mniej widocznych objawów. Osoba w drugim stopniu wychłodzenia jest apatyczna, zobojętniała. Wymaga już pomocy ze strony innej osoby. Wraz ze spadkiem temperatury ciała ustaje drżenie z zimna, pojawiają się natomiast kurczowe drętwienia mięśni. Oddech staje się coraz płytszy i powolniejszy, dochodzi nawet do przerw w oddychaniu. Jednocześnie zwalnia się tętno, dochodzi do zaburzeń rytmu serca. Osoba w drugim stadium wychłodzenia przestaje odczuwać ból, ostatecznie zapada w sen. Kiedy temperatura ciała spadnie poniżej 30 st., w większości przypadków następuje utrata przytomności.

Przy jeszcze niższej temperaturze ciała dochodzi do letargu. Utrzymuje się brak przytomności, zdrętwienie mięśni zmienia się w ich wiotkie porażenie. Źrenice osoby w tym stadium hipotermii są sztywne, tętno niewyczuwalne, ustają czynności życiowe. Jeżeli do tego stadium nie przystąpi się do reanimacji, najpewniej nastąpi zgon.

Jak postępować z wychłodzonym organizmem?

Dla pocieszenia: drugi i trzeci stopień wychłodzenia mają miejsce najczęściej w przypadku długotrwałych wypraw górskich. Przeciętni turyści zazwyczaj narażeni są na wychłodzenie i odmrożenia pierwszego stopnia. Jak należy postępować w takiej sytuacji? Osobie w stanie wychłodzenia należy podać ciepły i słodki napój (ale nie alkohol), zapewnić sporą ilość płynów. Nie wolno pozwolić poszkodowanemu palić. Ponadto należy zdjąć zimne i mokre ubrania oraz buty, ogrzać dodatkową odzieżą, zastosować koc termiczny, odizolować od wiatru, a także zapewnić psychiczne wsparcie i obserwować stan wychłodzonej osoby (jeżeli się nie poprawi, wzywamy pomoc).

Gdy stan osoby pretenduje na stopień drugi wychłodzenia, należy bezzwłocznie wezwać pomoc i co najważniejsze: unikać wszystkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Występujących odmrożeń nie należy pocierać ani zanurzać w ciepłej czy gorącej wodzie. Należy zapobiec spadkowi temperatury o kolejne stopnie, podkurczyć nogi poszkodowanego. Gdy osoba jest przytomna, podajemy ciepłe, słodkie napoje.

Gdy nastąpi utrata przytomności, należy postąpić tak, jak w przypadku drugiego stadium, nie podając poszkodowanemu żadnych płynów. Jednocześnie należy badać oddech i dodatkowo tętno u nieprzytomnego (przez minutę). Jeżeli stwierdzimy brak oddechu i tętna – pierwsze trzy minuty przeznaczamy na wentylację, aby ogrzać od wewnątrz ciało poszkodowanego. Po ponownym badaniu, w przypadku ich braku, należy niezwłocznie przystąpić do resuscytacji, nie poddając się brakiem poprawy stanu poszkodowanego – gdyż niezwykle trudno osobie niedoświadczonej stwierdzić zgon przy stanie ofiary hipotermii.