Tatry Wysokie

Dawny charakter i historia Tatr zapisane są w określeniach i nazwach dziś często już zapominanych. Przywołując je, docieramy do ciekawostek i mało znanych, tatrzańskich faktów.

Co taternicy dawniej określali mianem „ausser”? Skąd wzięła się nazwa jaskini Groby? Jaki wiatr można nazwać z gwary podhalańskiej dujawicą? Wszystkie te określenia są wyrazem biegu lat i historii, które z Tatr uczyniły miejsce niezwykłe. Spróbujmy odkryć kilka wyrażeń popularnie nieznanych i wczuć się w ich brzmienie:

 

Ausser – dawne określenie w żargonie taternickim oznaczające drogę o wycenie tatrzańskiej „nadzwyczaj trudno” (V). Skrót z niemieckiego ausserordentlich schwierig. Po latach zostało zastąpione przez po prostu „piątkę”.

Blacha – określenie stosowane zarówno dawniej, jak i dziś – w żargonie przewodnickim i taternickim jest to odznaka przewodnika tatrzańskiego.

Cieplice – to nic innego jak… termy, czyli ciepłe źródła występujące w naturalnej formie u podnóża Tatr.

Dujawica – w gwarze podhalańskiej jest to silny wiatr, najczęściej w połączeniu z zamiecią śnieżną.

„Eksplorancik” – nieregularnie wydawany biuletyn, później czasopismo, po latach kontynuowane jako „Jaskinie”. „Eksplorancika” wydawał Krakowski Klub Taternictwa Jaskiniowego. Czasopismo zawierało teksty speleologiczne.

Fajka – w terminologii taternickiej i gwarze podhalańskiej oznacza niewielką turniczkę przypominającą swym kształtem fajkę.

Groby – jaskinia, która znajduje się ponad Wąwozem Kraków, nad Jaskinią Poszukiwaczy Skarbów. Długość jej korytarzy wynosi 150 m, nie jest ona dostępna dla turystów. Nazwa pochodzi od nisz skalnych o kształcie „niby grobów”, znajdujących się po lewej stronie komory wstępnej.

Haki do butów – Specjalny rodzaj gwoździ używanych dawniej do okucia brzegu podeszwy i obcasa butów turystycznych. O takim obuwiu mówiło się: podkute buty lub kute buty.

Itinerarium – fachowe, taternickie opisanie przejścia górskiego, nie podające normalnego, przewodnikowego opisu drogi, lecz różne szczegóły związane z konkretnym przejściem autora danego itinerarium: czasy przejścia poszczególnych odcinków drogi, warunki pogodowe i śnieżne, uwagi o użytym sprzęcie itp.

Jarzenie się gór – inaczej luminescencja gór. Często można to zjawisko obserwować w zimie: po pięknym, słonecznym dniu, gdy już słońce zajdzie i zaczyna się zmierzch, zaśnieżone szczyty górskie, naświetlane przez cały dzień słońcem, jarzą się łagodną, ale wyraźną poświatą: wygląda to jakby śniegi lekko świeciły.

 

Źródło: Zofia i Witold H. Paryscy, Wielka Encyklopedia Tatr