Damski strój podhalański

Do lat 80. XX wieku stroje damskie na Podhalu bywały tak urozmaicane, że nie tylko spostrzegawcze oko dostrzegało w tym przesadę. Sprawdziło się góralskie powiedzenie: „Ale te nase baby wydziwiajom. Juz same nie wiedzom, co na sie ubrać”.

Na przestrzeni lat góralskie kreacje kobiet przechodziły wiele zmian, związanych głównie z motywem i ilością zdobień. Dawniej kolory i kroje były skromne, jednolite. Wraz z rozwojem turystyki na Podhalu góralki do tradycyjnego stroju próbowały przemycić elementy mody typu miejskiego, prezentowanego przez „panie przyjezdne”. Nie obyło się również bez wpływów innych regionów, w tym słowackich.

Okryciem głowy, zarówno mężatek, jak i panien, są chusty, nazywane szmatkami. Panny często rezygnowały i nadal rezygnują z ich ubierania, eksponując piękne, długie warkocze. Dawniej liczba chust w garderobie świadczyła o zamożności właścicielki. 

Podstawowym elementem stroju są białe koszule z lnianego płótna, opięte ściśle gorsetami utrzymującymi sylwetkę kobiety w odpowiedniej pozie. Pod szyją wyróżnia się szeroki kołnierz z białym haftem. Gorsety składają się zwykle z dwóch części: płóciennej wewnętrznej i jedwabnej lub aksamitnej zewnętrznej. W drugiej połowie XIX wieku pojawiła się moda na ozdabianie gorsetów stylizowanymi przedstawieniami ostu i szarotki, zaś największa popularność tego motywu przypada na początek wieku XX. Wraz z pojawieniem się mody na styl krakowski zaczęto ozdabiać je cekinami i koralikami. Gorsety wiąże szeroką wstążką lub spina z przodu haftkami. 

Spódnice podhalańskiego stroju regionalnego są suto marszczone, pokryte gęstą siecią motywów kwiatowych. Dawniej szyto je z tybetu  (rodzaj wełnianej tkaniny), stąd nazwa potoczna: „tybetki”. Obecnie jedynie u starszych kobiet ich kolor jest jednolity, najczęściej niebieski. Młode damy są zwykle zwolenniczkami całej gamy kolorystycznej. Podstawowym obuwiem są oczywiście kierpce. 

Niezależnie od stanu cywilnego kobiety zdobią szyję łańcuchami czerwonych korali. Modne bywały również naszyjniki z monetami oprawionymi w medalion czy krzyże  odlewane z cyny. Biżuteria pełniła również funkcję ochronną, wierzono że chroni właścicielkę od chorób, złych ludzi i ciemnych mocy. 

Góralska moda jest wciąż kreowana na nowo. Tak naprawdę to współcześni krawcy, trudniący się wyrobem strojów góralskich, stają się dyktatorami obowiązujących trendów.