Śnieg i skala zagrożenia lawinowego

Kiedy mówimy o „śniegu”, na ogół mamy na myśli albo śnieg atmosferyczny (opad), albo śnieg leżący – pokrywę śnieżną. Choć dla nas znaczenie tego słowa jest dość jednoznaczne, dla naukowców „śnieg” to temat, którego analiza prowokuje powstanie niezwykle szerokiego spektrum specjalizacji, można mówić wręcz o „naukach o śniegu”. Jedną z dziedzin bezpośrednio związanych ze analizą jego struktury jest lawinoznawstwo. Za ojca tej nauki uznaje się Wernera Muntera, szwajcarskiego badacza lawin i przewodnika górskiego.

Dla obszaru Tatr stopień zagrożenia ogłasza Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR). Na przestrzeni lat opracowano skalę stopni zagrożenia lawinowego, której ujednolicenie nastąpiło podczas zjazdu europejskich ostrzegawczych służb lawinowych w Wilbad Krenth w 1993. Regulację prawną dla Polski zapisano w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 6 maja 1997. Przy tworzeniu komunikatu lawinowego bierze się pod uwagę stabilność pokrywy śnieżnej oraz prawdopodobieństwo samoistnego i mechanicznego wyzwolenia lawiny.

Stopnie zagrożenia lawinowego

W świadomości turystów istnieje wiele mitów na temat znaczenia stopni zagrożenia lawinowego. Największym z nich jest przekonanie, że przy pierwszym (niskim) stopniu wędrówki w górach są zawsze bezpieczne. Zimą nigdy nie jest bezpiecznie.

Jednym z podstawowych sposobów zapoznania się z podstawami wiedzy z dziedziny lawinoznawstwa jest czytanie ze zrozumieniem opisów stopni zagrożenia lawinowego, które, po kolei, stanowią (źródło: www.topr.pl):

I stopień zagrożenia lawinowego (niski) – Pokrywa śnieżna jest na ogół dobrze związana i stabilna. Wyzwolenie lawiny na ogół jest możliwe tylko przy dużym obciążeniu dodatkowym w nielicznych miejscach w bardzo stromym, lub ekstremalnym terenie. Możliwe jest samorzutne schodzenie lawin głównie w postaci zsuwów i małych lawin. Na ogół dogodne warunki dla wędrówek. Szczególną ostrożność należy zachować na stokach ekstremalnych i bardzo stromych.

II stopień zagrożenia lawinowego (umiarkowany) – pokrywa śnieżna jest umiarkowanie związana na niektórych stromych stokach, na ogół jednak jest związana dobrze. Wyzwolenie lawiny jest możliwe zwłaszcza przy dużym obciążeniu dodatkowym, przede wszystkim na stromych stokach. Nie należy spodziewać się samorzutnego schodzenia dużych lawin. Częściowo niekorzystne warunki. Poruszanie się wymaga umiejętności oceny lokalnego zagrożenia lawinowego i odpowiedniego wyboru trasy szczególnie na wszystkich stromych stokach oraz na stokach średnio stromych szczególnie wskazanych pod względem wystawy i wysokości.

III stopień zagrożenia lawinowego (znaczny) – Pokrywa śnieżna jest umiarkowanie lub słabo związana na wielu stromych stokach. Wyzwolenie lawiny jest możliwe już przymałym obciążeniu dodatkowym, przede wszystkim na stromych stokach. W niektórych przypadkach możliwe jest samorzutne schodzenie średnich, a sporadycznie także dużych lawin. Warunki w znacznej mierze niekorzystne. Poruszanie się wymaga bardzo dużego doświadczenia oraz posiadania bardzo dużej zdolności do lawinoznawczej oceny sytuacji. Należy unikać stromych stoków szczególnie wskazanych pod względem wystawy i wysokości.

IV stopień zagrożenia lawinowego (wysoki) – Pokrywa śnieżna jest słabo związana na większości stromych stoków. Wyzwolenie lawiny jest prawdopodobne na licznych stromych stokach już przymałym obciążeniu dodatkowym. Możliwe jest samorzutne schodzenie licznych średnich, a często również dużych lawin. Warunki zdecydowanie niekorzystne. Poruszanie się wymaga ekstremalnie dużej zdolności do lawinoznawczej oceny sytuacji. Zaleca się zaniechanie wszelkich wyjść w teren wysokogórski. Należy pozostawać w granicach średnio stromych stoków oraz brać pod uwagę zasięg lawin z wyżej położonych stoków.

Choć zuniwersalizowana skala zagrożenia lawinowego jest pięciostopniowa, ostatni, piąty stopień w praktyce w polskich górach nie występuje. Żeby go ogłosić lawiny musiałyby zagrażać siedliskom ludzkim, a takiej sytuacji ze względu na rozmiar Tatr nie ma. Pamiętajmy więc, że już trzeci stopień zagrożenia lawinowego jest sytuacją bardzo niebezpieczną dla osób o małej wiedzy z zakresu lawinoznawstwa. Przy ogłoszeniu czwartego – najwyższego w Polsce – stopnia TPN zaprzestaje sprzedaży biletów, wyjście w góry jest skrajnie niebezpieczne.