Hala Gąsienicowa

Powszechnie gleby kojarzą się z ciemną warstwą ziemi, konieczną do uprawy roślin. Pośród wyniosłych tatrzańskich szczytów takie skojarzenia są mylne, wprowadzają nas w błąd poznawczy. Czy to znaczy, że gleby tam nie ma? Niezupełnie.

Według definicji, gleba to powierzchniowa warstwa zwietrzeliny skalnej (podłoże macierzyste), przekształcona w (geologicznym) czasie przez czynniki zewnętrzne, jakimi są warunki klimatyczne, stosunki wodne, procesy geomorfologiczne oraz przez świat organiczny (mikroorganizmy, roślinność, zwierzęta), a także przez działalność człowieka. Podłoże glebowe pełni w Tatrach wiele funkcji. Bierze udział w akumulacji materii organicznej, a także w obiegu składników biogennych i retencjonowaniu wody. Co ważne, zapewnia ekosystemom tatrzańskim stabilność w przypadkach, kiedy presja czynników zewnętrznych jest silna.
    
Rośliny, które wychylają się spomiędzy skał stwarzają pozór, że wyrastają bezpośrednio z nich. Nic bardziej mylnego. Nawet skała z piargami stanowią glebę, choć jałową, to jednak będącą podłożem życiowym np. dla mchów, porostów, a nawet niektórych roślin naczyniowych. Rozkład i grubość tatrzańskiej pokrywy glebowej są bardzo zróżnicowane, można powiązać je z występowaniem piętrowym. Zacznijmy więc "od góry".
    
Na wychodniach skalnych grzbietów górskich, na półkach i w szczelinach skalnych występują gleby inicjalne skaliste, nazywane również litosolami. To bardzo płytkie utwory skalne, warstewka materii organicznej, leżąca na słabo zwietrzałej skale. Na skałach węglanowych gleby te nazywane są rędzinami. Rośliny o głębszym systemie korzeniowym lokują się na rumowiskach stokowych i podstokowych piarżyskach, gdzie występują regosole - również należące do inicjalnych form glebowych. W ich obrębie, podobnie jak w przypadku litosoli, wyróżnia się rędziny rumoszowe, ze względu na dostępność składników odżywczych na utworach węglanowych.
     
Gleby inicjalne skaliste oraz gleby rumoszowe dominują w krystalicznej części Tatr Wysokich, Zachodnich i Liptowskich, z kolei rędziny inicjalne i rumoszowe powszechnie występują w węglanowej części Tatr (m.in. masyw Giewontu, Czerwonych Wierchów, Bobrowca i Osobitej, Tatry Bielskie, Tatry Reglowe). W wyższych partiach Tatr gleby tworzą jedynie niewielkie płaty, nie licząc skał i kamieni – cienkie. Schodząc niżej, ku piętru hal, tworzą grubszą i bardziej zwartą warstwę. Niezniszczone gleby halne są tzw. glebami eutroficznymi (żyznymi), zaś te zniszczone stają się oligotroficznymi (ubogimi, jałowymi). 

Zagrożenia, na jakie narażona jest pokrywa glebowa w Tatrach, to głównie naturalnie występujące w górach procesy geomorfologiczne o różnym tempie i natężeniu. Mając na myśli wyższe partie górskie, ale nie tylko, nie bez wpływu pozostaje kombinacja urozmaiconej rzeźby wraz z dużą ilością opadów, warunkująca istotne natężenie procesów stokowych.