Tytus Chałubiński

Tytus Chałubiński

Napisane przez: Klaudia Król

Foto: Ablakok


Choć nie urodził się w Zakopanem, to właśnie tutaj został pochowany i tutaj zostanie najmocniej zapamiętany. Wielki propagator Podhala, który sercem służył naturze; nazywany często „Królem Tatr” przyrodnik i lekarz

Tytus Chałubiński urodził się w Radomiu 29 grudnia 1820 roku. Jego pierwsze spotkanie z Tatrami miało miejsce w 1848 roku, gdy jako lekarz podczas rewolucji przedzierał się przez góry na Węgry. Chałubiński zachwycił się Tatrami, jednak minęło jeszcze wiele lat zanim do nich wrócił, podbijając przy tym serca wielu zakopiańczyków. Część historyków wiąże rozwój Zakopanego z wioski góralskiej w kurort właśnie z działalnością tego niezwykłego człowieka: przyrodnika, lekarza, społecznika i jednego z pionierów taternictwa. Stworzony przez niego swoisty styl obcowania z najwyższymi górami Polski przeszedł do historii jako „epoka Chałubińskiego”.

Zanim Tytus Chałubiński na stałe osiadł w Zakopanem, w latach 1838–1840 studiował medycynę na Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie. Po zamknięciu Akademii Wileńskiej kontynuował studia na Uniwersytecie w Dorpacie. Dyplom doktora medycyny i chirurgii uzyskał na Uniwersytecie Juliusa-Maximiliana w Würzburgu 13 lipca 1844 r. Dzisiejsi studenci nazwisko Chałubińskiego skojarzą ze zwalczaniem epidemii cholery, zimnicy i gruźlicy oraz odkryciem leczniczych warunków klimatycznych Zakopanego. Od roku 1845 Tytus Chałubiński mieszkał w Warszawie, a jako lekarz praktykował w Tomaszowie Mazowieckim. 30 stycznia 1849 roku został sekretarzem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, zaś w 1861 r. członkiem Delegacji Miejskiej.

Od roku 1837, który zresztą został uznany za przełomowy dla sprawy rozwoju turystyki górskiej i Podhala, Tytus Chałubiński każde wakacje spędzał w Zakopanem. Kilka lat później zdecydował się na budowę w tym mieście własnego domu, którego nazwa brzmiąca „Swoboda” wiele mówi o właścicielu. Po osiedleniu się w mieście Tytus Chałubiński walczył w Zakopanem z epidemią cholery wśród górali, wykorzystując swoje doświadczenie zdobyte podczas podobnej epidemii w Warszawie. Zainteresował się również leczniczymi właściwościami powietrza i przyrody górskiej, stał się pionierem leczenia gruźlicy za pomocą farmakologii skojarzonej z leczeniem klimatycznym. Oprócz działalności lekarskiej Chałubiński czynnie włączył się w zakopiańskie życie społeczne, kulturalne i towarzyskie. Jest twórcą Towarzystwa Tatrzańskiego. Był bardzo wszechstronnie działającym człowiekiem jak na ówczesną epokę (utworzył kasę zapomogowo-pożyczkową dla górali wspierającą ubogie górskie rolnictwo). Oczarowany folklorem góralskim i zachwycony Tatrami, organizował również kilkudniowe wyprawy górskie, współprowadzone ze znanymi przewodnikami i taternikami (byli wśród nich między innymi Maciej Gąsienica Sieczka, Szymek Tatar, Jędrzej Bachleda i Wojciech Roj). Wyprawy swoimi gawędami umilał sam Sabała. Ponieważ w tamtych czasach schronisk jeszcze nie było, noce spędzano pod gołym niebem przy ogniskach. Każda wyprawa trwała parę dni. Chałubiński oprócz walorów poznawczych preferował również czynności poznawcze: dla niego była to okazja do zbierania minerałów i mchów, których kolekcję z opisami przekazał Muzeum Tatrzańskiemu.

Chałubiński był jedyną postacią w historii Zakopanego, która odegrała ważną i wszechstronną rolę w dziejach zarówno Tatr, jak i Zakopanego. Do jego nazwiska przylgnął przydomek „Król Tatr". Obecnie w Zakopanem można oglądać dwa wystawione mu pomniki, na jego cześć nazwano również ulicę, sanatorium, Muzeum Tatrzańskie oraz przełęcz Wrota Chałubińskiego. Tytus Chałubiński zmarł 4 listopada 1889 roku w Zakopanem. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.