Jan Kasprowicz

Jan Kasprowicz

Napisane przez: Klaudia Król

Foto: Wiki commons


Kasprowicz co prawda nie urodził się pod Tatrami, ale ich magia jak magnes przyciągnęła go do siebie. Kochał je, pisał o nich, żył nimi. Tu, w Zakopanem, spędził ostatnie lata swojego życia.

Jan Kasprowicz urodził się 12 grudnia 1860 w Szymborzu (obecnie dzielnica Inowrocławia). Nie pochodził z bogatej rodziny, jego ojcem był ubogi chłop. Jan był jednym z czternaściorga rodzeństwa. Dziś, wymieniając nazwisko Kasprowicza, mamy na myśli poetę, krytyka, tłumacza i publicystę, profesora i rektora Uniwersytetu Lwowskiego. Przedstawiciela Młodej Polski wiąże się z naturalizmem, symbolizmem i ekspresjonizmem. Jan Kasprowicz zarówno w życiu, jak i w twórczości pokochał temat gór, który pojawia się często w jego utworach.

Młodość Kasprowicza
Jako kilkuletni chłopiec Jan Kasprowicz został odratowany z ciężkiej, uważanej za śmiertelną choroby. Jako dziecko był bardzo wrażliwy na walory otaczającego go świata. Od 1870 uczył się w pruskich gimnazjach w Inowrocławiu, Poznaniu, Opolu, Raciborzu, a w 1884 uzyskał maturę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Następnie Kasprowicz studiował filozofię i literaturoznawstwo na niemieckich uniwersytetach w Lipsku i we Wrocławiu. W 1886 ożenił się ze starszą od siebie Teodozją Szymańską, jednak związek rozpadł się już po kilku miesiącach. W późniejszych latach żenił się jeszcze dwukrotnie. Czynnie działał w kółkach socjalistycznych, za co kilkakrotnie go aresztowano. Kiedy miał 28 lat, przeniósł się do Lwowa, gdzie pozostał przez kolejne 35 lat życia.

Kasprowicz i Tatry
W końcu los sprawił, że Kasprowicz w 1891 roku trafił na Podhale. Odtąd co roku przyjeżdżał do Zakopanego lub Poronina na wakacyjny odpoczynek; zaczął brać czynny udział w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym Zakopanego. W 1903 roku Kasprowicz zamieszkał w Poroninie, zaś w 1923 przeprowadził się do góralskiego domu na Harendzie. Jego twórczość już wcześniej często opiewała tatrzańskie uroki. 26 lipca 1898 roku wziął udział w wyprawie, która dotarła do Doliny Ciemnosmreczyńskiej. Wyprawa ta zainspirowała go do napisania słynnego cyklu sonetów Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach.

W 1898 r. dla „Kuriera Lwowskiego” pisał Kasprowicz gwarą góralską cykl felietonów „Z Tatr”. Do najbardziej znanych utworów autora należą: „Wiatr halny”, „Cisza wieczorna”, „Taniec zbójecki”, cykl wierszy „Z legend o Janosiku” i legenda „O śpiących rycerzach w Tatrach”. Wiele z nich powstało pod natchnieniem samotnych wędrówek tatrzańskich. W 1924 roku u Jana Kasprowicza wykryto mocno zaawansowaną cukrzycę. Zmarł 1 sierpnia 1926 roku. Szczątki artysty spoczywają w mauzoleum na Harendzie.

 

Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach

I

W ciemnosmreczyńskich skał zwaliska,
Gdzie pawiookie drzemią stawy,
Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy
Na plamy szarych złomów ciska.

U stóp mu bujne rosną trawy,
Bokiem się piętrzy turnia śliska,
Kosodrzewiny wężowiska
Poobszywały głaźne ławy...

Samotny, senny, zadumany,
Skronie do zimnej tuli ściany,
Jakby się lękał tchnienia burzy.

Cisza... O liście wiatr nie trąca,
A tylko limba próchniejąca
Spoczywa obok krzaku róży.