Życiorys Stanisława Witkiewicza
Urodzony 21 maja 1851 w Poszawszu artysta jest bez wątpienia jedną z najbardziej interesujących, wszechstronnie uzdolnionych osób, które przybyły do stolicy Tatr. Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Nieczuja. Zanim Witkiewicz trafił do Zakopanego, studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu (1869-1871) oraz w Monachium (1872-1875). Gdy powrócił do kraju, nawiązał współpracę z tygodnikiem „Wędrowiec”, zajmując się krytyką artystyczną w jej nowoczesnym wymiarze. Ponadto wynajął pralnię Hotelu Europejskiego na pracownię malarską, w której mimo panującej biedy kwitło życie towarzyskie. Witkiewicz nawiązał w tym czasie ważne przyjaźnie z licznymi artystami i pisarzami, m.in. z Heleną Modrzejewską, Bolesławem Prusem i Henrykiem Sienkiewiczem.
Stanisław Witkiewicz w Zakopanem
Zakopane stało się dla Witkiewicza miejscem zamieszkania i wielką inspiracją w 1890 roku. Sztuka ludowa natchnęła go do opracowania teorii zakopiańskiego stylu budownictwa, która znalazła bardzo popularne zastosowanie w architekturze i wnętrzach podhalańskich willi. Witkiewicz chciał w ten sposób dążyć do stworzenia podstawy dla nowoczesnej polskiej architektury narodowej, opierając się na sztuce rodem z Podhala. Czy mu się to udało? Na wzór stylu, którego twórcą jest Witkiewicz, powstała znaczna część „charakteru” miasta Zakopane. Do najbardziej znanych budynków należą: Koliba, Dom pod Jedlami, Pepita, Korwinówka i Zofiówka. Do projektów Witkiewicza zalicza się również kaplica Najświętszego Serca Jezusowego w Jaszczurówce.
Działalność artystyczna Witkiewicza
W Zakopanem Stanisław Witkiewicz angażował się w liczne działania kulturotwórcze (akcje odczytowe, działalność bibliotek, Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza; szkoły snycerskiej). W środowisku artystycznym szybko stał się autorytetem moralnym. Efektem literackim fascynacji kultura ludową i Tatrami są jego dzieła: „Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr” (1891, pierwodruk „Tygodnik Ilustrowany” 1889-1890, I wyd. z rysunkami autora), „Po latach” (1905), „Z Tatr” (1907). Dużą rolę odegrał także jego talent malarski. Autor w zaskakujący sposób potrafił przepływać między stylami, łącząc romantyczną nastrojowość z impresjonizmem. Jego sztuka tematycznie obejmowała głównie pejzaże (pejzaż rodzimy), artysta nie stronił jednak również od scen rodzajowych („Na pastwisku”, 1875; „Wąskie wrota, 1877, „Przed karczmą”, 1878) i portretów („Grajek”, ok. 1877; „Portret Ignacego Witkiewicza na koniu”, 1880). Poprzez swoją twórczość Witkiewicz pogłębił i utrwalił zagadnienia z wiązane z coraz bardziej popularnym wówczas regionem Podhala.
Stanisław Witkiewicz zmarł na gruźlicę 5 września 1915 roku w Lovranie. Trumnę z jego zwłokami sprowadzono do Zakopanego, gdzie 17 września 1915 r. na cmentarzu na Pęksowym Brzyzku został pochowany. W jego pogrzebie uczestniczyli m.in. Stefan Żeromski, Jan Kasprowicz, Leon Wyczółkowski, Ludwik Solski, Jan Rembowski, Jan Skotnicki i Teodor Axentowicz. Za swoją działalność Stanisław Witkiewicz został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.
Na zdjęciu: portret Witkiewicza autorstwa Jacka Maleczewskiego