TOPR jest stowarzyszeniem, które za zgodą ministra spraw wewnętrznych pełni służbę ratownictwa górskiego w rejonie polskiej części Tatr. Godło i odznaka TOPR przedstawiają błękitny krzyż na białym polu z brązowym otokiem, podpisane „Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe 1909”. Pod krzyżem umieszczona jest gałązka kosówki.
Historia TOPR
TOPR oficjalnie funkcjonuje od 29 października 1909 roku, na mocy zatwierdzonego wówczas przez galicyjskie Namiestnictwo we Lwowie statutu. Pierwszym naczelnikiem został Mariusz Zaruski, który opracował tekst przysięgi składanej przez nowych członków: „Dobrowolnie przyrzekam pod słowem honoru, że póki zdrów jestem, na każde wezwanie naczelnika lub jego zastępcy – bez względu na porę roku, dnia i stan pogody – stawię się w oznaczonym miejscu i godzinie (...) i udam się w góry w celu poszukiwań zaginionego i niesienia mu pomocy”. Jej treść do dzisiaj nie została zmieniona, a nowo przyjęci członkowie TOPR powtarzają tą nienaruszoną od ponad wieku formułę.
Do zadań pierwszych ratowników należało poszukiwanie zaginionych turystów i niesienie pierwszej pomocy w nieszczęśliwych wypadkach. Potrzebę istnienia stowarzyszenia dostrzeżono już w II połowie XIX wieku, kiedy ruch turystyczny w Tatrach zaczął rozwijać się na szerszą skalę. Na pomoc ruszali wówczas pasterze ochotnicy, brakowało jednak fachowej i odpowiednio wyposażonej ekipy ratowniczej. Starania o utworzenie TOPR miały miejsce już na przełomie 1907 i 1908 roku, ale Austriacy nie chcieli wyrazić na to zgody. Przez krótki czas nielegalnie funkcjonowała nawet „Straż Ratunkowa”, będąca namiastką TOPR do czasu oficjalnego powstania i legalizacji stowarzyszenia. Sytuacja zmieniła się diametralnie dopiero 8 lutego 1909 roku, gdy pod lawiną na stokach Małego Kościelca zginął znany kompozytor, wielki miłośnik Tatr, Mieczysław Karłowicz. Ponieważ śmierć poniosła jedna z osó, która żywo i stanowczo orędowała za istnieniem TOPR, poruszone władze austriackie wreszcie zgodziły się na powołanie stowarzyszenia. Karłowicza zaliczono pośmiertnie do członków założycieli. Na głazie w miejscu jego śmierci wyryto napis: „Non omnis moriar – nie wszystek umrę”. Pierwszym Naczelnikiem został Mariusz Zaruski, a w skład Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego zaprzysiężonych zostało 11 członków. Prezesem stowarzyszenia został Kazimierz Dłuski, a siedzibą TOPR – Dworzec Tatrzański.
TOPR przez lata swojej działalności znacznie usprawnił i unowocześnił sposób swojego funkcjonowania. Wraz z rozwojem ruchu turystycznego na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego niepodważalnie wzrosła również liczba interwencji ratowników. W historii stowarzyszenia miał miejsce niejeden przełom: na przykład tymczasowo, w okresie wojny, TOPR funkcjonował pod inną nazwą: „Freiwillige Tatra Bergwacht”. Do polskiego brzmienia powrócono w 1940 roku. W 1952 Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało włączone w strukturę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a cztery lata później ratownicy działali już pod nazwą Grupy Tatrzańskiej GOPR. W 1991 TOPR ponownie usamodzielnił się, wychodząc ze struktur GOPR-u. Ratownictwo powietrzne, które znacznie skróciło czas dotarcia do poszkodowanego, funkcjonuje od 1963 roku, kiedy to po raz pierwszy użyto śmigłowca w akcji ratunkowej (SM-1). W 1992 r. prezydent Lech Wałęsa przekazał pogotowiu śmigłowiec PZL W-3 Sokół. Niestety, dwa lata później uległ on katastrofie, w wyniku której zginęły cztery osoby – dwóch pilotów i dwóch ratowników. W 1995 r. TOPR otrzymał nowego „Sokoła".
Ratownicy TOPR
Obecnie, aby zostać ratownikiem TOPR, należy spełnić wysokie wymagania: przejść okres próbny trwający od 1,5 roku do 3 lat; wykazać się doskonałą znajomością topografii Tatr, a także praktycznymi umiejętnościami w dziedzinie wspinania, speleologii, narciarstwa, ratownictwa i autoasekuracji, skrupulatnie sprawdzanymi przez wywiązanie się z wymogu ustalonej listy przejść taternickich i innych wyczynów górskich. Po zakończeniu szkolenia ratownik składa przysięgę na ręce naczelnika. Obecnie TOPR liczy 33 zawodowych ratowników.
Struktura TOPR
Obecnie Naczelnikiem TOPR jest Jan Krzysztof. Pierwotnie zespół tworzyło jedenastu członków gotowych na każde wezwanie naczelnika ratować w górach życie potrzebujących. Na rzecz TOPR działa ponad dwieście pięćdziesiąt osób, w tym liczni ratownicy ochotnicy.
Działalność TOPR
Działalność stowarzyszenia obejmuje wiele czynności. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe ma za zadanie poszukiwać zaginionych turystów, nieść pierwszą pomoc poszkodowanym w wypadkach na terenie Tatr; przeprowadzać akcje ratownicze i interwencje na stokach narciarskich (poza terenem Tatr na prośbę właścicieli stoków), w jaskiniach i na ścianach skalnych. W zakres działań ratowniczych wchodzi zastosowanie wielu wariantów i środków, w tym techniki pirotechniczne i od 1963 roku ratownictwo powietrzne. Dodatkowo TOPR prowadzi akcje informacyjne na temat aktualnego zagrożenia lawinowego w Tatrach, promuje bezpieczeństwo w górach (Akademia Górska) i udostępnia prowadzoną kronikę wypadków górskich. W celu poszerzenia spektrum działania stowarzyszenie współpracuje z innymi organizacjami, takimi jak TPN, IMGW itd. Działalność TOPR finansowana jest z ramienia MSW, a także ze środków przeznaczonych na cel działalności stowarzyszenia pozyskanych od sponsorów. Ponadto, TOPR otrzymuje 15 procent wpływów z biletów wstępu na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego.
We wrześniu 2003 roku uruchomiono w Rabce i Zakopanem Centra Koordynacji Zintegrowanego Systemu Ratownictwa dla GOPR i TOPR. Dzięki współpracy z operatorem telefonii komórkowej uruchomiono ogólnopolski numer alarmowy dla wzywających pomocy w górach: 601-100-300.
